decoration

Sądownictwo polubowne w sporcie.

sadownictwo-polubowne-w-sporcie decoration

Swego czasu prezes klubu piłkarskiego z niższej ligi, któremu to klubowi przysługiwała wymagalna wierzytelność względem drużyny z Ekstraklasy zapytał mnie czy z roszczeniem o zapłatę może wystąpić przed sąd powszechny. Na postawione pytanie można udzielić ulubionej odpowiedzi każdego prawnika – „to zależy”. W niniejszym artykule przyjrzymy się krajowym sporom powstającym w związku z profesjonalnym uprawianiem piłki nożnej i odpowiemy na pytanie od czego uzależniona jest właściwość sądu oraz innych organów jurysdykcyjnych.

 

Zacznijmy jednak od pewnych podstaw. Przepisy powszechnie obowiązującego prawa, a więc ogólnie mówiąc prawa obowiązującego na terytorium kraju wskazują, który sąd jest właściwy miejscowo i rzeczowo, do rozstrzygnięcia zaistniałego sporu. Sądami powszechnymi są sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne.

 

Kontrolę nad sądami powszechnymi sprawuje Sąd Najwyższy. Przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują jednak możliwość rozstrzygania sporów przed sądami polubownymi. Sądy polubowne są to sądy niepaństwowe, często powstające przy izbach gospodarczych, ale również przy związkach sportowych, w tym PZPN.

Co istotne, aby spór mógł być rozstrzygnięty przed sądem polubownym konieczna jest umowa stron, w której strony poddają powstały lub mogący powstać ze stosunku prawnego spór pod rozstrzygnięcie konkretnego sądu polubownego. Zasadniczo zapis na sąd polubowny wymaga formy pisemnej.

 

Wymaganie to jest spełnione również wtedy, gdy zapis zamieszczony został w wymienionych pomiędzy stronami pismach lub oświadczeniach. Szczególny przypadek zapisu na sąd polubowny ujęty jest w art. 1163 kodeksu postępowania cywilnego, który przewiduje, że zamieszczony w umowie (statucie) spółki handlowej zapis na sąd polubowny dotyczący sporów ze stosunku spółki wiąże spółkę oraz jej wspólników. Co istotne z punktu widzenia niniejszego artykułu, przepis ten stosuje się odpowiednio do zapisów na sąd polubowny zawartych w statutach stowarzyszeń, istotne gdyż związki sportowe w Polsce są zorganizowane właśnie w tej formie.

 

Sądownictwo polubowne w sporcie – piłka nożna

 

W statucie PZPN powołano Piłkarski Sąd Polubowny. Jest to organ jurysdykcyjny PZPN właściwy do rozwiązywania sporów majątkowych i niemajątkowych mogących być przedmiotem ugody powstałych w związku z uprawianiem w Polsce piłki nożnej. W regulaminie Piłkarskiego Sądu Polubownego zawarto katalog przykładowych spraw rozpoznawanych przez w/w sąd, tj:

a) majątkowych stosunków cywilnoprawnych pochodnych stosunków członkowskich istniejących między zawodnikami, klubami, związkami sportowymi i innymi organizacjami sportowymi,
b) ustalenia wysokości ekwiwalentu za wyszkolenie lub promocję zawodnika w związku ze zmianą przynależności klubowej,
c) umów sponsorskich i menedżerskich,
d) umów między organizatorami imprez piłkarskich a ich partnerami wyspecjalizowanymi w dziedzinie sprzedaży praw telewizyjnych, reklamowych i promocyjnych,
e) wszelkich innych umów zawieranych i realizowanych w związku z organizowaniem zawodów piłkarskich,
f) umów dotyczących sprzętu zawieranych w związku z uprawianiem sportu piłki nożnej,
g) umów o dzieło lub zlecenia zawieranych z trenerami i instruktorami piłkarskimi oraz innymi uczestnikami ruchu sportowego, w tym trenerami prowadzącymi własną działalność gospodarczą,
h) ubezpieczeń w sporcie piłki nożnej.

 

Powstaje pytanie, czy treść zacytowanego wyżej statutu PZPN stanowi skuteczny zapis na sąd polubowny i kogo wiąże? Po pierwsze, zapis na sąd polubowny zawarty w statucie stowarzyszenia (czyli związku sportowego) może wiązać tylko jego członków. Członkiem związku sportowego, zgodnie z art. 8 ustawy o sporcie może być tylko:

 

• klub sportowy,
• związek sportowy oraz;
• inna osoba prawna, której statut, umowa albo akt założycielski przewiduje prowadzenie działalności w danym sporcie,

 

W samym statucie z kolei 1)w art. 15 wskazano, iż członkami PZPN są:

 

• kluby sportowe posiadające sekcje piłki nożnej,
• wojewódzkie związki piłki nożnej,
• Stowarzyszenie Trenerów Piłki Nożnej,
• Stowarzyszenie Sędziów Piłki Nożnej.

 

W związku z powyższym, zamieszczony w statucie PZPN zapis na sąd polubowny może być wiążący dla klubów sportowych, ale już nie dla zawodników, którzy członkami PZPN nie są. Należy jednak zwrócić uwagę na jedno jeszcze istotne ograniczenie, zapis na sąd polubowny znajdujący się w statucie stowarzyszenia jest wiążący dla jego członków jedynie w zakresie sporów ze wynikających stosunku stowarzyszenia.

Ogólnie rzecz ujmując sprawą ze stosunku stowarzyszenia jest sprawa wynikająca z faktu pozostawania członkiem stowarzyszenia. Nie dla każdego więc sporu powstałego pomiędzy członkami PZPN Piłkarski Sąd Polubowny będzie właściwy do rozpoznania sprawy, z mocy samego statutu.

 

Kwestie skuteczności zapisu na Sąd Polubowny PZPN badał m. in. Sąd Rejonowy w Łodzi. Sprawa dotyczyła pośrednio klubu piłkarskiego KS Widzew Łódź S. A. Widzew decyzją organów PZPN został zdegradowany do I ligi pomimo sportowego awansu do ekstraklasy (sezon 2009/10). Zdaniem spółki degradacja ta była nieuzasadniona, a co za tym idzie spółce należało się jej odszkodowanie za karną degradację. Widzew sprzedał swoją wierzytelność przysługującą jej z tego tytułu firmie windykacyjnej, która wniosła pozew przeciwko PZPN do sądu powszechnego.

 

Prawnicy związku podnieśli, że niniejsza sprawa została objęta zapisem na sąd polubowny, wskazując na powołane wyżej przepisy statutu. Mając na uwadze, iż Widzew jest członkiem PZPN, oraz okoliczność (potwierdzoną orzecznictwem), że zapis na sąd polubowny obejmuje również cesjonariusza (nabywcę wierzytelności) sąd odrzucił pozew. Wskazał, iż spór pomiędzy powodem, a pozwanym należy do zakresu objętego zapisem na sąd polubowny zamieszczonym w statucie i odnosi się do stosunków łączących PZPN i jego członków, a także stosowania przepisów wewnętrznych (statut oraz przepisy dyscyplinarne).

 

Poza zapisem na sąd polubowny, o którym mowa powyżej Statut PZPN formułuje obowiązek zawierania w umowach dot. uprawiania piłki nożnej klauzuli zapisu na sąd polubowny 2)art. 19 i 47 Statutu. Obowiązek ten dotyczy nie tylko członków PZPN ale także zawodników i trenerów. Dodatkowo w art. 57 zawarto zakaz kierowania sporów na drogę postępowania przed sądami powszechnymi 3)co stoi w rażącej sprzeczności z zasadą dobrowolności sądownictwa polubownego i jest niedopuszczalne.

 

Przeanalizujmy więc sytuację, gdy sprawa objęta zapisem na sąd polubowny czy to zawartym bezpośrednio w umowie czy też wynikającym z treści statutu PZPN zostanie skierowana do sądu powszechnego.

Wniesienie pozwu lub złożenie wniosku do sądu powszechnego, mimo zapisu na sąd polubowny nie powoduje odrzucenia pozwu lub wniosku z urzędu, przez sąd. Sąd bada tą okoliczność jedynie na zarzut podniesiony przez pozwanego lub uczestnika przed wdaniem się w spór, co do istoty.

 

Jeżeli więc, we wskazanym terminie uprawniony nie zgłosi zarzutu, sąd wyda orzeczenie, które po wyczerpaniu drogi instancyjnej stanie się prawomocne. PZPN może jednak wobec powoda lub wnioskodawcy wyciągnąć konsekwencje dyscyplinarne i nałożyć jedną z kar określonych w statucie i regulaminie dyscyplinarnym. Odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegają już natomiast nie tylko członkowie PZPN, ale również zawodnicy i trenerzy. 4)art. 13 ustawy o sporcie

 

Przyjrzyjmy się również odwrotnej sytuacji. Co się dzieje w przypadku gdy sąd polubowny (np. Piłkarski Sąd Polubowny PZPN) rozpozna sprawę pomimo braku skutecznego zapisu na sąd polubowny. Otóż, uchyleniu takiego rozstrzygnięcia służy skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego składana do sądu powszechnego. Będzie ona skuteczna m. in. w sytuacji gdy brak było zapisu na sąd polubowny, zapis na sąd polubowny był nieważny, bezskuteczny albo utracił moc według prawa dla niego właściwego.

 

W orzecznictwie znajdziemy wiele przykładów uchylenia wyroków sądu polubownego PZPN z tej właśnie przyczyny.

 

W wyroku z 12 października 2012 roku 5)IV CSK 82/12 Sąd Najwyższy uznał, iż zastrzeżenie w umowie trenera z klubem piłkarskim, że wszelkie spory związane z tą umową będą rozstrzygane przez sąd powszechny właściwy ze względu na siedzibę Spółki, a także zastrzeżenie, iż w sprawach nieuregulowanych umową mają zastosowanie przepisu kodeksu cywilnego oraz uchwały nr III/25 z dnia 8 czerwca 2000 r. Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej – zasady regulujące stosunki pomiędzy klubem sportowym a trenerem piłki nożnej nie stanowi skutecznego zapisu na sąd polubowny.

 

Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 3 lipca 2006 roku6)I ACa 46/06 uznał natomiast, że w umowie pomiędzy klubem, a osobą, której zlecono organizację całokształtu działalności klubu zapisy, że w sprawach nieuregulowanych kontraktem mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego oraz innych dla przedmiotu kontraktu aktów prawnych oraz w § 12 postanowiono, że Sądem właściwym dla rozstrzygania ewentualnych sporów wynikłych z tego kontraktu, po wyczerpaniu możliwości polubownego załatwienia sporu w ramach obowiązujących przepisów PZPN, FIFA jak również i licencjonowanych menadżerów FIFA, jest sąd rzeczowo właściwy dla siedziby klubu nie stanowią skutecznego zapisu na sąd polubowny. Sąd apelacyjny podzielił pogląd sądu okręgowego orzekającego w niniejszej sprawie, który stwierdził, że

 

„że zapisy w niej zawarte (umowie – przyp. red.) nie stanowią zapisu na sąd polubowny. Fakt, że omawiane postanowienie umowne przewidywało możliwość “… polubownego załatwienia sporu w ramach obowiązujących przepisów PZPN, FIFA, jak również Licencjonowanych Menadżerów FIFA…” nie oznacza dokonania zapisu na sąd polubowny, a tylko danie możliwości stronom prowadzenia mediacji i polubownego załatwienia sporu w ramach struktur związków piłkarskich – krajowego PZPN), światowego (FIFA) oraz Licencjonowanych Menadżerów FIFA. Odwołanie się do właściwości rzeczowej sądu wskazuje jednoznacznie, że intencją stron było rozstrzyganie ewentualnego sporu – wobec bezskuteczności postępowania mediacyjnego – przez sąd powszechny, przy określeniu właściwości miejscowej tego sądu, jako sądu rzeczowo właściwego dla siedziby klubu.”

 

W wyroku z 21 kwietnia 2009 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie 7)VI ACa 1421/08 stwierdził, iż zapis na sąd polubowny w umowie pomiędzy menedżerem a piłkarzem, sformułowany w sposób następujący:

 

„Stosownie do art. 22 regulaminu FIFA dotyczącego agenta piłkarzy licencjonowanego przez FIFA wszelkie ewentualne spory pomiędzy stronami będą rozstrzygane przez PZPN. W razie braku lub niewykonania przez stronę decyzji organu wymienionego w ust. 1 w terminie przewidzianym w statutach i regulaminach PZPN i FIFA, spór może być skierowany do rozstrzygnięcia przez właściwy sąd powszechny.”

 

stwierdzając, że „Gdyby (…) strony zamierzały w umowie (…) zamieścić zapis na sąd polubowny, to nie zawierałyby klauzuli poddającej jednocześnie spór rozstrzygnięciu przez właściwy sąd powszechny i zasady dobrowolności wykonania decyzji PZPN”.

 

Podsumowując, w przypadku sporów pomiędzy członkami PZPN, a więc m. in. klubami piłkarskimi należy w pierwszej kolejności ustalić czy wynikły spór jest sporem ze stosunku stowarzyszenia 8)przykładowo za taki spór można by uznać domaganie się przez klub zapłaty ekwiwalentu za wyszkolenie zawodnika, który to ekwiwalent, w tym jego wysokość został ustalony w przepisach PZPN i należy się wyłącznie członkom związku. Jeżeli zaś spór nie należy do kategorii wymienionej powyżej, należy sprawdzić czy w umowie zawarto stosowny zapis na sąd polubowny.

 

W przypadku braku zapisu na sąd polubowny, sądem właściwym będzie sąd powszechny. Skierowanie sprawy na drogę postępowania przed sądem powszechnym może jednak skutkować nałożeniem kary dyscyplinarnej przez związek sportowy. Dlatego zarówno klub piłkarski jak i osoby odpowiedzialne dyscyplinarnie przed PZPN powinny zadbać, aby w zawieranych przez nich umowach dotyczących uprawiania piłki nożnej znalazł się skuteczny zapis na sąd polubowny, ze wskazaniem Piłkarskiego Sąd Polubownego.

 

Piłkarski Sąd Polubowny nie jest jedynym organem jurysdykcyjnym PZPN, a część kompetencji została oddana innym organom. Przykładowo, o czym wspominałem już przy okazji tego wpisu, do orzekania w przedmiocie istnienia, ważności lub rozwiązywania kontraktów piłkarskich (mających charakter umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej), podejmowania innych decyzji w sprawie zapewnienia stabilności kontraktowej zawodników będących stronami takiej umowy oraz w sprawach dotyczących mechanizmu solidarności właściwa jest Izba ds. Rozwiązywania Sporów Piłkarskich. Osobną kategorie stanowi organy dyscyplinarne, których kompetencje zostaną omówione przy okazji artykułu dotyczącego postępowania dyscyplinarnego.

 

Fot.: Phil Roeder / Source / CC BY

 

  1. w art. 15
  2. art. 19 i 47 Statutu
  3. co stoi w rażącej sprzeczności z zasadą dobrowolności sądownictwa polubownego i jest niedopuszczalne
  4. art. 13 ustawy o sporcie
  5. IV CSK 82/12
  6. I ACa 46/06
  7. VI ACa 1421/08
  8. przykładowo za taki spór można by uznać domaganie się przez klub zapłaty ekwiwalentu za wyszkolenie zawodnika, który to ekwiwalent, w tym jego wysokość został ustalony w przepisach PZPN i należy się wyłącznie członkom związku