decoration

Postępowanie w przedmiocie naruszenia przepisów antydopingowych

 

W zeszłym tygodniu media obiegła informacja o stosowaniu przez zawodnika Cracovii Dawida Nowaka dopingu. Podczas rutynowych badań kontrolnych jakim poddawani są piłkarze T – Mobile Ekstraklasy wykryto w organizmie zawodnika niedozwolone substancje, a konkretnie – stanozolol czyli steryd anaboliczny powodujący przyrost tkanki mięśniowej.

 

Jest to o tyle nietypowe, iż w dyscyplinie takiej jak piłka nożna, siła mięśni nie jest atrybutem mającym decydujące znaczenie dla wyniku sportowego. Piłkarz zażądał przeprowadzania badania próbki B, celem weryfikacji rezultatów opartych na materiale z próbki A. Sprawa nie zdołała jeszcze „ostygnąć”, a media informują o kolejnym podejrzeniu stosowania dopingu, tym razem u Marcina Dołęgi, trzykrotnego mistrza świata w podnoszeniu ciężarów.

 

W niniejszym artykule postaram się przybliżyć kwestie związane z postępowaniem w przedmiocie naruszenia przepisów antydopingowych, przedstawić katalog kar możliwych do zastosowania wobec zawodnika i/lub klubu oraz zwrócić uwagę na okoliczności istotne i wymagające udowodnienia w takim postępowaniu.

 

Standardowe postępowania dyscyplinarne dotyczące sportowców regulują przepisy uchwalane przez odpowiedni związek sportowy. Powoduje to w konsekwencji, iż w każdym sporcie obowiązują odmienne regulacje, które niestety przeważnie mają charakter szczątkowy albo przynajmniej niepełny. Związki sportowe przeważnie nie korzystają z praktykowanego rozwiązania (chociażby w przypadku postępowania dyscyplinarnego wobec adwokatów), zgodnie z którym w sprawach nieuregulowanych w przepisach szczególnych zastosowanie mają przepisy istniejącego kodeksu postępowania (np. karnego).

 

Inaczej jednak sprawa się ma z postępowaniami dotyczącymi dopingu w sporcie, które opierają się na regulacjach wspólnych dla różnych dyscyplin sportowych. Upraszczając, związane jest to z powstaniem fundacji Światowej Agencji Antydopingowej (angl. WADA) oraz przyjęciem przez Polskę Międzynarodowej Konwencji o zwalczaniu dopingu w sporcie 1)Dz.U. 2007 Nr 142 poz. 999. Zaowocowało to wprowadzeniem do ustawy o sporcie regulacji powołujących do życia Komisję do Zwalczania Dopingu w Sporcie 2) art. 44 ust. 1 ustawy o sporcie Dz.U.2014.715 j.t..

 

Komisja wydała fundamentalny dla postępowania w przedmiocie naruszenia przepisów antydopingowych dokument, a mianowicie Modelowe Reguły Antydopingowe 3)zgodne z Kodeksem Antydopingowym WADA. Polskie związki sportowe zostały zobowiązane do przyjęcia w/w przepisów bezpośrednio albo przez odwołanie do swoich dokumentów regulacyjnych, statutu i/lub przepisów, a tym samym do reguł dyscypliny oraz praw i obowiązków swoich członków i uczestników 4)np. Polski Związek Piłki Nożnej w art. 78 § 2 Regulaminu Dyscyplinarnego PZPN.

 

Zanim omówione zostaną poszczególne etapy postępowania wymaga wyjaśnienia, które czyny stanowią tzw. doping? Otóż zgodnie z art. 2 – 2.8 Modelowych Reguł, za doping uznaje się: obecność substancji zabronionej, jej metabolitów lub markerów w próbce fizjologicznej sportowca, użycie lub próba użycia przez sportowca substancji zabronionej lub metody zabronionej, odmowa stawienia się lub nieusprawiedliwione niestawienie się do pobrania próbki po otrzymaniu powiadomienia bądź uchylanie się w inny sposób od pobrania próbki, naruszenia obowiązujących wymagań określających gotowość sportowca do badań poza zawodami, w tym nieprzedstawienie wymaganych informacji na temat miejsca pobytu oraz niepoddanie się badaniom (trzykrotne nieusprawiedliwione niezgłoszenie się na badania i/lub niepodanie informacji o miejscu pobytu w okresie 18 miesięcy), handel lub próba handlu dowolnymi substancjami zabronionymi lub metodami zabronionymi, podanie lub próba podania/zastosowania sportowcowi lub przez sportowca dowolnej substancji zabronionej w czasie zawodów lub poza zawodami, a także pomaganie, zachęcanie, ułatwianie, nakłanianie, ukrywanie i wszelkie inne formy współdziałania w naruszeniu przepisów antydopingowych. Obok przyjmowania środków zakazanych penalizowane są także zachowania i czyny, które zmierzają do utrudnienia wykrycia stosowania tych środków, jak również te polegające na niedostosowaniu się do obowiązujących reguł np. w zakresie poddawania się kontrolom.

 

Największe zdziwienie budzi zapewne obowiązek informowania o miejscu pobytu, ale zgodnie z art. 5.5.1 Modelowych Reguł dotyczy on tylko określonej przez Komisję grupy sportowców (najczęściej czynnikiem kwalifikującym sportowca do grupy zarejestrowanej podlegającej obowiązkowi jest wynik sportowy np. wszyscy medaliści, czołówka rankingu światowego lub pucharu świata etc.). Skupiając się w niniejszym artykule w znacznej mierze na przypadku wykrycia substancji niedozwolonych prześledzimy etapy takiego postępowania.

 

Przyczyną wszczęcia postępowania jest najczęściej wykrycie w pobranej od sportowca próbce fizjologicznej obecności zabronionej substancji. Wtedy też właściwy organ (przy krajowych wydarzeniach sportowych przeważnie Komisja do Zwalczania Dopingu w Sporcie) zawiadamia odpowiedni polski związek sportowy. Co musi zostać wykazane w trakcie postępowania i na kim ciąży ciężar dowodu?

 

Do stwierdzenia naruszenia przepisów antydopingowych w omawianym przypadku wymagane jest jedynie udowodnienie, że w organizmie sportowca znalazła się dana substancja z listy środków zabronionych, ewentualny brak zamiaru lub winy zawodnika ma znaczenie jedynie przy określaniu wymiaru kary. Należy zauważyć, iż jest to sytuacja atypowa w stosunku do standardowych postępowań w stosunku do obwinionego czy oskarżonego. Przykładowo w postępowaniu karnym warunkiem przypisania odpowiedzialności karnej za czyn jest wina po stronie sprawcy.

 

Można przypuszczać, iż ta odmienność postępowania dotyczącego dopingu wynika z faktu, iż niejako dobrem chronionym jest wynik sportowy. Konsekwencją bowiem stwierdzenia naruszenia przepisów antydopingowych przez sportowca w badaniu prowadzonym podczas zawodów jest automatyczne unieważnienie wyników indywidualnych, nawet jeżeli odstąpiono od wymierzenia kary. Skoro sensem organizowania zawodów sportowych jest uczciwa rywalizacja i wyłonienie zwycięzcy, klasyfikacji mogą podlegać jedynie zawodnicy spełniający te same kryteria. Ciężar dowodu, iż do naruszenia doszło ciąży na Komisji.

Odnosząc się do wspomnianego na wstępie przypadku piłkarza Ekstraklasy prześledźmy jakie są możliwe scenariusze rozwoju sytuacji.

 


Gdyby okazało się, iż wyniki badania próbki B pobranej od piłkarza są ujemne, wtedy wynik całego badania uznaje się za ujemny i jeżeli przeciwko zawodnikowi nie zostanie sformułowany zarzut zamiaru użycia środka dopingującego, postępowanie ulega zakończeniu. Wiadomo już jednak, iż badania próbki B potwierdziły obecność substancji.

 

Obecnie więc jedyną5) wyjątek stanowi sytuacja, gdy zawodnik z udokumentowaną chorobą wymagającą użycia zabronionej substancji uzyskał wcześniej zezwolenie na używanie substancji dla celów terapeutycznych – TUE, sytuacja jest jednak czysto hipotetyczna bo zezwolenia takie wydaje Komisja do Zwalczania Dopingu w Sporcie lub inna organizacja Antydopingowa metodą stwierdzenia, iż do naruszenia przepisów antydopingowych nie doszło jest wykazanie, iż przeprowadzone badania, których dokumentacja powinna zostać przekazana zainteresowanemu, są niezgodne z Międzynarodowym Standardem dla Laboratoriów. Wtedy jeszcze istnieje możliwość wykazania przez Komisję, że naruszenie standardów nie miało wpływu na wynik badania, ale w takim wypadku następuje odwrócenie ciężaru dowodu.

 

Jeżeli wyżej wymieniona sytuacja nie będzie miała miejsca dojdzie do przesłuchania zawodnika 6)o ile ten nie odmówi, do czego ma prawo albo jeżeli nie dojdzie do przyznania się do naruszenia przepisów. W trakcie postępowania zawodnik ma prawo do uczciwego przesłuchania 7)zasady opisane szczegółowo w pkt 8.3 Modelowych Reguł na które składają się m. in . prawo do: przedstawiania dowodów, udziału obrońcy 8)nazewnictwo użyte w Modelowych Regułach czy zadawania pytań świadkom. Co ciekawe organ dyscyplinarny może dopuścić dowód z zeznań świadka udzielonych pisemnie lub telefonicznie.

 

Podstawową karą jaka może zostać wymierzona zawodnikowi w związku z wykryciem substancji zabronionych w organizmie jest dwuletni zakaz startów w zawodach (dyskwalifikacja). Istnieją jednak okoliczności, których wykazanie ma wpływ na wymiar kary, w tym nawet na odstąpienie od jej wymierzenia.

 

W przypadku gdy sportowiec wykaże w jaki sposób substancja dostała się do jego organizmu oraz że substancja nie została użyta w celu poprawy wyników sportowych organ dyscyplinarny wymierza karę od nagany do dwóch lat zakazu startów, a więc może ona ulec znacznemu złagodzeniu. Pomimo, iż w pkt 10.4 Modelowych Reguł użyto sformułowania „udowodnić” to w przypadku sposobu dostania się substancji do organizmu należałoby raczej przyjąć, iż wystarczające jest uprawdopodobnienie, dowiedzenie bowiem tej okoliczności w praktyce mogłoby się okazać niewykonalne. Można spekulować czy w przypadku Dawida Nowaka, okoliczność, iż użyta przez niego substancja powoduje przyrost tkanki mięśniowej, a więc wzrostu siły, nie będącej przecież decydującym atrybutem w rozgrywkach piłkarskich okaże się istotna.

 

Kolejną możliwą linią obrony jest wykazywanie, iż sportowiec nie ponosi winy za wprowadzenie substancji zakazanej do organizmu, co nie zwalnia go z obowiązku wykazania jak substancja dostała się do organizmu. W takiej sytuacji możliwe jest nawet odstąpienie od wymierzenia kary zakazu startów w zawodach. Jeżeli zawodnik ponosi winę, ale nie jest ona istotna, wtedy karę można skrócić nawet do połowy okresu zakazu startów. Podkreśla się jednak przy tym, iż zawodnik profesjonalny odpowiada za przyjmowane posiłki i suplementy nawet jeżeli zostały one podane mu przez inne osoby. Odstąpienie od wymierzenia kary dotyczy przypadków zupełnie wyjątkowych i np. przyjęcie suplementów diety podanych przez klubowego lekarza nie stanowi okoliczności pozwalającej na odstąpienie od wymierzenia kary.

 

Zmniejszenie kary do ¾ przewidzianego zagrożenia jest natomiast możliwe w przypadku znaczącej pomocy w wykryciu lub stwierdzeniu naruszenia przepisów antydopingowych przez inne osoby. Złagodzenie kary i jej wymiar uzależnione są od rodzaju ujawnionego naruszenia oraz wagi pomocy udzielonej przez sportowca.

 

Trudno w tym momencie wyrokować jak zakończy się to konkretne postępowanie, wiadomo jednak, iż w razie negatywnej decyzji organu dyscyplinarnego zawodnikowi przysługuje odwołanie do Trybunału Arbitrażowego przy Polskim Komitecie Olimpijskim 9)odwołanie do Sportowego Sądu Arbitrażowego przysługuje w przypadku międzynarodowych wydarzeń sportowych.

 

Nawet w przypadku gdyby postępowanie zakończyło się dyskwalifikacją zawodnika Cracovii – zespołowi, w którym występował nie grozi kara dyscyplinarna np. w postaci ujemnych punktów, gdyż wymogiem ukarania zespołu jest stwierdzenie stosowania dopingu u więcej niż dwóch zawodników klubu. Jeżeli jednak zarzutu wobec piłkarza potwierdzą się, klub uprawniony będzie do wnioskowania do Izby ds. Rozwiązywania Sporów Sportowych o rozwiązanie kontraktu z winy zawodnika10) art. 14 ust. 13 uchwały PZPN w sprawie zasad regulujących stosunki pomiędzy klubem sportowym a zawodnikiem profesjonalnym.

 

Do czasu zakończenia postępowania zawodnik będzie zawieszony11)na podstawie art. 7.6 Modelowych Reguł.

 

I woz ere / photo on flickr

CC-BY-ND 2.0

 

  1. Dz.U. 2007 Nr 142 poz. 999
  2. art. 44 ust. 1 ustawy o sporcie Dz.U.2014.715 j.t.
  3. zgodne z Kodeksem Antydopingowym WADA
  4. np. Polski Związek Piłki Nożnej w art. 78 § 2 Regulaminu Dyscyplinarnego PZPN
  5. wyjątek stanowi sytuacja, gdy zawodnik z udokumentowaną chorobą wymagającą użycia zabronionej substancji uzyskał wcześniej zezwolenie na używanie substancji dla celów terapeutycznych – TUE, sytuacja jest jednak czysto hipotetyczna bo zezwolenia takie wydaje Komisja do Zwalczania Dopingu w Sporcie lub inna organizacja Antydopingowa
  6. o ile ten nie odmówi, do czego ma prawo albo jeżeli nie dojdzie do przyznania się do naruszenia przepisów
  7. zasady opisane szczegółowo w pkt 8.3 Modelowych Reguł
  8. nazewnictwo użyte w Modelowych Regułach
  9. odwołanie do Sportowego Sądu Arbitrażowego przysługuje w przypadku międzynarodowych wydarzeń sportowych
  10. art. 14 ust. 13 uchwały PZPN w sprawie zasad regulujących stosunki pomiędzy klubem sportowym a zawodnikiem profesjonalnym
  11. na podstawie art. 7.6 Modelowych Reguł